Klimaatontkenners

Iemand een ‘Klimaatontkenner’ noemen, lijkt te willen zeggen dat zij of hij beweert dat er geen klimaat bestaat. Met dit woord duiden we echter iemand aan die van mening is dat er geen sprake is van klimaatverandering, laat staan van een klimaatverandering die door mensen zou veroorzaakt worden. Klimaatontkenners wantrouwen onderzoek dat dit wel beweert, en zijn daarom tegen maatregelen die zo’n verandering willen afwenden. Een beter woord om deze mensen aan te duiden zou dus zijn: klimaatveranderingsontkenners. Maar dat klinkt dan weer veel te lang. Ik houd het daarom hier bij de kortere aanduiding. Het woord ‘klimaatsceptici’ gebruik ik liever niet omdat in de filosofie met ‘scepticisme’ een hoog gewaardeerde richting van denken wordt aangeduid. Op klimaatontkenners heb ik het niet zo begrepen.

Klimaatontkenning neemt verschillende vormen aan. Men ontkent dat er sowieso sprake is van klimaatverandering, of men bevestigt dat dit wel zo is, maar bestrijdt de snelheid en de ernst ervan of de menselijke invloed daarop. Men tracht dus aan te tonen dat de aangekondigde maatregelen om de dreiging te keren onnodig of te ingrijpend zijn.

Waar het IPCC van de Verenigde Naties (International Panel of Climate Change) wereldwijd wetenschappelijk onderzoek naar het klimaat in lijvige rapporten samenvat, en veel maatregelen die landen nemen op die rapporten zijn gebaseerd, ligt het voor de hand dat klimaatontkenners hun pijlen vooral richten op de publicaties van deze instelling. Dat houdt in dat het wetenschappelijk onderzoek dat daarin wordt genoemd en de conclusies die daarop zijn gebaseerd, worden bestreden. Dat is natuurlijk wat anders dan de smaak betwisten die iemand zegt te beleven bij het drinken van een glas wijn. Dat is onschuldig want een strikt persoonlijk oordeel; dit niet. Ik ga daarom na welke strategieën klimaatontkenners hanteren.

Complot

Aangezien klimatologen het in grote mate eens zijn over het feit dat de klimaatverandering die gaande is door menselijk handelen wordt veroorzaakt, dien je als criticus ook diep te graven bij het vinden van tegenargumenten. Zo’n argument is de verwijzing naar een erachter liggend maar verborgen complot. Er zou sprake zijn van omkoping, van heimelijke groepsdruk; wetenschappers praten hun werkgever naar de mond of kritische wetenschappers houden hun kritiek voor zich, omdat zij anders de kans lopen hun baan te verliezen. Ook opperen ontkenners wel de mogelijkheid dat het bedrijfsleven vat heeft op het onderzoek omdat dit het onderzoek betaalt, en wel omdat het een financieel belang heeft bij de verkoop van bepaalde voor het klimaat schadelijke producten. Uit zulke argumenten blijkt natuurlijk wel dat veel van deze critici volstrekt geen oog hebben voor hoe wetenschap werkt en niet weten aan welke criteria de publicaties van het IPCC moeten voldoen waar het de schifting betreft.

Uitvergroten van uitzonderingen en hiaten

Een ander vorm van klimaatontkenning is door te wijzen op een uitzondering in een onderzoek zonder deze als uitzondering te kwalificeren. Die ene gletsjer ginds die niet wegsmelt staat niet voor alle gletsjers over de wereld; terwijl de klimaatontkenner, door zich te focussen op die ene uitzondering, dat wel suggereert. Omdat men in klimaatonderzoek met veel modellen werkt (om alle invloeden op een klimaat te kunnen meenemen in berekeningen) is er in de resultaten nogal eens sprake van een (vaak beperkte maar soms ook wel flinke) onzekerheidsfactor. Klimaatontkenners maken daar graag misbruik van. De onzekerheid wordt uitgelicht en als bewijs genomen voor het ongefundeerd zijn van alle conclusies van het onderzoek. Dit zijn dus vormen van bedrog: men verzwijgt iets of hecht een veel te grote waarde aan een bepaald element.

Verwijzing naar dubieuze autoriteit

Wetenschap bedrijven is hard werken. De geleerde moet niet alleen veel lezen om van alle vorderingen in zijn wetenschapsdomein op de hoogte te blijven; hij of zij moet ook zelf onderzoek doen en daarover publiceren om anderen de gelegenheid te geven bij te blijven. Tel daar congressen met vakgenoten bij op, college geven aan studenten, werkstukken beoordelen en het is duidelijk dat van een wetenschapper veel wordt gevraagd. Niet iedereen lukt het dat op te brengen. Zo het kan dus voorkomen dat een klimaatontkenner voor het bewijs van zijn stelling verwijst naar een publicatie van een auteur wiens gezag inmiddels tanende is, omdat zijn conclusies achterhaald zijn of omdat hem de laatste inzichten zijn ontgaan.

Omkoping

Andere vormen van klimaatontkenning worden gekocht. Een wetenschapper krijgt het verzoek om een artikel te schrijven dat ingaat tegen een eerder verschenen alarmerend artikel. Er wordt hem of haar daarvoor een bedrag aan geld geboden. De bedoeling is dat de aanbieder van het geldbedrag wil dat er twijfel gezaaid wordt, en dat bijvoorbeeld de maatregelen die in het oorspronkelijke artikel staan, op de lange baan geschoven worden. Helaas blijkt de wetenschapper die het aanbod krijgt, niet altijd in het bezit van een geweten dat sterk genoeg is om die verleiding te weerstaan. Op zich is dat geen uitzondering, want in onze tijd wordt het geweten vaker het zwijgen opgelegd indien de mogelijkheid opduikt, dat de bezitter ervan zich verrijken kan. Dus komt het artikel of het rapport er. Treffende voorbeelden daarvan zijn al langer te vinden in het bestrijden van de gevolgen van roken voor de gezondheid en de gevolgen van het gebruik van olie en kolen voor het opwekken van energie. Dat kan zelfs zo ver gaan dat bedrijven zelf onderzoeksrapporten achterhouden waarin resultaten staan die de omzet kunnen schaden. Maar dit hoort thuis onder het volgende kopje.

Belangenstrijd

Dan zijn er natuurlijk ook individuele bedrijven en bedrijfstakken die belang hebben bij twijfel zaaien en onrust stoken. Hun belangen zijn financieel van aard (denk aan de olie-industrie, de vleesindustrie, de landbouw). Men is uit op het behoud van een bepaalde wijze van produceren en/of rendement en hoopt door twijfel te zaaien dit veilig te kunnen stellen. Ook politici kunnen voordeel zien in verwarring zaaien. Hun belang, dat erin zit om macht te verkrijgen, is ermee gediend om een politieke stem te geven aan een klimaat ontkennende houding bij burgers.

Twee wegen

Zo zien we dat het onderwerp klimaatverandering in mensen de beste zowel als de slechtste eigenschappen naar boven haalt. Het doet een appèl op iedereen. Accepteert men de conclusies van serieus intercollegiaal onderzoek en voelt men zich verantwoordelijk voor het welzijn van de komende generaties, dan wil men zichzelf wel inspanningen getroosten, beperkingen opleggen en zelfs laten voorschrijven. Focust men zich meer op het eigenbelang en ontbreekt de mogelijkheid (en soms misschien zelfs de wil) om zich te laten overtuigen door een goed onderbouwd betoog, dan is de kans groot dat men oude gewoontes blijft voortzetten, de kop in het zand steekt, doorgaat met de gebruikelijke manier van leven en / of daadwerkelijk klimaatontkenner wordt. Zo hoeft men zich geen inspanningen te getroosten.

Overzicht

Een goed en op veel onderzoek van anderen gebaseerd overzicht van wat klimaatontkenning inhoudt en welke vormen het kan aannemen, is op internet te vinden in de handleiding van John Cook. Hij onderhoudt met anderen al heel veel jaren een website, waar hij gedetailleerd ingaat op allerlei de klimaatcrisis ontkennende argumenten. Deze website is in het Engels, maar delen ervan zijn in meer dan 10 talen vertaald, waaronder ook het Nederlands. Ook zijn handleiding is vertaald en kun je vinden op . De titel is: https://skepticalscience.com/translation.php?lang=15 . De wetenschappelijke handleiding voor “global warming” scepticisme. Het geeft een mooi en degelijk overzicht van alle bochten waarin klimaatontkenners (door Cook toch ‘sceptici’ genoemd) zich wringen en hoe ze bestreden kunnen worden.