Overbelasting van de aarde
In 2009 verscheen een interessant artikel over planetaire grenzen (Rockström et al., A safe operating space for humanity, Nature, 461, 472-475 (2009). Hierin worden negen natuurwetenschappelijke grenzen betreffende leefbaarheid van onze planeet gedefinieerd. Het is geschreven door 29 topwetenschappers met Johan Rockström als eerste auteur. Er zijn twee Nederlandse medeauteurs, Nobelprijswinnaar Paul Crutzen, meteoroloog en gespecialiseerd in atmosferische scheikunde, en Spinozawinnaar Marten Scheffer, hoogleraar Ecologie en Waterkwaliteit bij de WUR, die onderzoek doet naar kantelpunten in complexe systemen zoals klimaat, samenlevingen en meertjes. Will Steffen, de tweede auteur, publiceerde in 2015 met 17 medeauteurs een geüpdatete en uitgebreidere versie (W. Steffen et al., Planetary boundaries: Guiding human development on a changing planet, Science, 347, Issue 6223, 736 (13 February 2015)
Een ‘planetaire grens’ is een grens waarbinnen de mensheid, onder de huidige en blijvende klimaatomstandigheden, moet leven om duurzaam en altijd gebruik te kunnen blijven maken van de hulpbronnen op aarde. Ze betreffen processen en systemen die het leven op aarde in stand houden. De negen grenzen zijn:
- de opwarming van de aarde die niet hoger mag worden dan — (broeikaseffect),
- het verlies van biodiversiteit dat niet meer mag bedragen dan —,
- het sluiten van de stikstof- en fosforkringloop,
- het gat in de ozonlaag dat niet groter mag worden dan —,
- de oceaanverzuring die niet hoger mag worden dan —-,
- de schaarste aan water die niet meer mag bedragen dan —,
- het landgebruik (beperken landbouwgrond) dat niet meer mag worden dan —-,
- de chemische verontreiniging van toxische stoffen en plastics die niet meer mag worden dan —-,
- de concentratie schadelijke verbindingen in de atmosfeer die niet hoger mag uitpakken dan —-.
Zolang de mens met al zijn activiteiten binnen die grenzen blijft, kan de aarde de belasting die dat met zich meebrengt, zelf oplossen en is het leefsysteem min of meer stabiel. Zodra de planetaire grenzen worden overschreden, komt de stabiliteit waarin de mens gedurende de laatste 12000 jaar heeft kunnen floreren, in gevaar. Het klimaat zal dan zo grondig veranderen dat het weer onvoorspelbaar wordt en zulke grote uitschieters in temperatuur, neerslag en luchtverplaatsing zal laten zien, dat het leven op aarde bedreigd wordt. Veel van deze grenzen zijn bijna overschreden of al overschreden.
We zullen dus ons leven zo moeten veranderen, dat we binnen de planetaire grenzen blijven. Dat betekent: minder aanschaffen, maar wel meer sociale ervaringen opdoen; minder maar wel milieuvriendelijk en circulair produceren; minder vlees eten en wel meer plantaardige en lokaal verbouwde producten consumeren; meer vrije tijd nemen en daarvan een deel besteden aan oprechte aandacht voor hen die dat nodig hebben.
Hieronder staat een grafische voorstelling die aangeeft in hoeverre najaar 2023 onze huidige wijze van leven de planetaire grenzen al heeft overschreden. De grijze cirkel geeft aan wat de aarde kan hebben; zes van de grenzen zijn min of meer aanzienlijk overschreden.
